„Wesele” Stanisława Wyspiańskiego – narodowa sztuka dramatyczna
„Wesele” to jedno z najważniejszych dzieł w historii polskiej literatury, które porusza problem walki o wolność i demaskuje polskie mity narodowe. Ze względu na swoją głęboką treść i skomplikowaną strukturę, jest to tekst trudny do zrozumienia dla osób spoza Polski, które nie są zaznajomione z historią, kulturą i tradycjami Polski.
Treść utworu
Dramat Wyspiańskiego składa się z trzech części, które różnią się od siebie stylistyką i charakterem. Autor zastosował różnorodne konwencje literackie, aby oddać atmosferę wesela i ukazać skomplikowane relacje międzyludzkie.
Część pierwsza
W pierwszej części przedstawione są przygotowania do wesela, które ma się odbyć u brata panny młodej. W tym czasie pojawiają się różni goście, z których każdy ma swoją historię i problemy. W tym fragmencie dramatu autor porusza temat różnic klasowych oraz konfliktu między tradycyjnym a nowoczesnym sposobem życia.
Część druga
Druga część utworu skupia się na samym weselu. Przedstawione są różne zabawy i tradycyjne tańce, które są charakterystyczne dla polskiej kultury. W tym fragmencie dramatu Wyspiański ukazuje, jak niektóre osoby próbują zatrzeć granice między klasami społecznymi, ale wciąż są nimi oddzielone.
Część trzecia
Ostatnia część „Wesela” to najważniejsza część utworu, w której pojawia się krytyczny głos autora. Poruszone zostają kwestie walki o wolność i narodowej niepodległości. W tym fragmencie dramatu autor wyraża swoje zdanie na temat polskiej historii oraz demaskuje polskie mity narodowe.
Postaci w dramacie „Wesele”
Różnorodność postaci
W dramacie „Wesele” występuje wiele postaci, które są reprezentantami różnych grup społecznych i historycznych. Niektóre z nich to postacie rzeczywiste, a inne mają charakter symboliczny lub tajemniczy.
Postaci rzeczywiste
Wśród postaci rzeczywistych, które pojawiają się w dramacie, można znaleźć takie postacie jak Włodzimierz Tetmajer, krakowski malarz, który ukrył się pod postacią Gospodarza, czy Rudolf Starzewski, redaktor konserwatywnego czasopisma „Czas”, który pojawia się jako Dziennikarz. W dramacie występują także postacie takie jak Radczyni, czyli profesorowa Domańska, ciotka Pana Młodego, oraz panny Pareńskie – córki krakowskiego lekarza.
Postaci tajemnicze
Obok postaci rzeczywistych, w dramacie „Wesele” pojawiają się także postaci tajemnicze, na ogół smutne i nieco przerażające. Wśród nich znajdują się postacie historyczne takie jak królewski błazen Stańczyk, ukraiński poeta i wieszcz Wernyhora, czy malarz de Laveaux, który był nieszczęśliwym kochankiem Marysi.
Postacie ukryte
Postaci te są często ukryte pod innymi postaciami, na przykład Gospodarzem czy Dziennikarzem, co dodatkowo zwiększa tajemniczość tych postaci.
Symbolika postaci tajemniczych
Postacie tajemnicze są często nosicielami symboli, które mają odniesienie do historii i kultury Polski. Na przykład postać Stańczyka symbolizuje polską inteligencję, a postać Wernyhory nawiązuje do kultury ukraińskiej.
Akt I – różnorodność konwencji
Pierwszy akt dramatu „Wesele” to mieszanka różnych konwencji, takich jak polityczna satyra, obyczajowa komedia, dramat narodowy i liryczny poemat. W tym akcie pojawiają się krótkie, ale uszczypliwe dialogi, które tworzą karykaturalny obraz polskiego społeczeństwa. Patosowi towarzyszy groteska, a tragizmowi – komizm. Satyrycznym kwestiom natomiast towarzyszą poetyckie wyznania Poety i Racheli.
Inteligencja i chłopi w dramacie „Wesele”
Pozorna ludomania
W dramacie „Wesele” autor pokazuje dialogi między inteligencją a chłopami, które ukazują, że młodopolska moda na ludomanię jest jedynie pozorna. Reprezentanci obu grup społecznych, którzy zgromadzili się na uroczystości weselnej, nie mają ze sobą nic wspólnego i w istocie żyją obok siebie, nie interesując się swoimi problemami.
Poszukiwanie krainy szczęścia
Dla inteligentów, którzy są zmęczeni bezsensem życia, znudzeni filistrami i uciążliwą cywilizacją, wieś jest sielską ostoją, w której mogą odpocząć, zapomnieć o polityce i bólu duszy. Dlatego próbują odszukać zamieszkałą przez prostych, radosnych ludzi krainę szczęścia i spokoju, którą znają z renesansowej literatury.
Mieszczański mit o wsi
Jednakże, realia są zupełnie inne. Wieś nadal jest egzotycznym terenem i malowniczą krainą, ale nie dla wszystkich. Nieprzyjemny zgrzyt, jakiego doznają inteligenci, powoduje zdemaskowanie mieszczańskiego mitu. Natomiast mieszkańcy wsi nie odczuwają poczucia niższości względem panów z miasta, ponieważ są niezwykle aktywni i otwarci na nowości. Są gotowi na rozpoczęcie walk narodowowyzwoleńczych, jeśli ktoś da taki sygnał.
Wady i słabości chłopów
Inteligencja, która jest sceptycznie nastawiona do chłopów, szydzi z ich wad i słabości. Widzi w nich jedynie nadmierny temperament, prostych marzeń o bogactwie, szacunek dla ziemi i przywiązanie do prywatnej własności. Nie dostrzega w nich godnych partnerów do podjęcia kwestii narodowej.
Interpretacja postaci w akcie II
W drugim akcie „Wesela” pojawiają się postaci, które symbolizują różne idee i koncepcje, a ich interakcje ujawniają narastające napięcia w społeczeństwie polskim.
Rachela i duchy
Scena druga aktu II, z Rachela jako reżyserem, przedstawia wiele tajemniczych zjawisk, takich jak pojawienie się duchów i postaci z mitów i historii. Te postacie odzwierciedlają różne motywy romantyczne i symbolizują przeszłość, która wciąż żyje w świadomości Polaków.
Dziennikarz i Stańczyk
Dziennikarz reprezentuje kontrowersyjną szkołę krakowską, która nie wierzy w możliwość odzyskania niepodległości poprzez walkę, lecz popiera lojalizm wobec zaborcy. Stańczyk, jako błazen królewski, symbolizuje czas świetności Polski i jej potęgę, jednocześnie przecząc lojalistycznym ideom Dziennikarza.
Rycerz Czarny i Poeta
Rycerz Czarny reprezentuje ideał męstwa i honoru, który stoi w opozycji do dekadenckiego stylu życia Poety. Poeta jest melancholikiem pogrążonym w marazmie, który nie potrafi odnaleźć swojego miejsca w świecie.
Szela i Branicki
Widmo Szeli przypomina o rzezi galicyjskiej, która była jednym z największych buntów chłopskich w Polsce. Hetman Branicki, który wziął udział w Targowicy, symbolizuje narodowych zdrajców, którzy zdradzili polską sprawę w interesie własnym. Obie postaci służą jako przypomnienie o historii Polski i o przyczynach społecznych napięć.
“Wesele” Stanisława Wyspiańskiego: interpretacja
Motyw chłopomanii i konfliktu między inteligencją a chłopami
Motyw chłopomanii w dramacie “Wesele” okazuje się jedynie pozorną jednością między inteligencją a chłopami. Odrębne grupy społeczne w istocie nic nie łączy i żyją obok siebie nie interesując się swoimi problemami. Dla inteligentów wieś jest sielską ostoją, w której mogą odpocząć, ale nie odczuwają poczucia równości względem chłopów. Są sceptyczni i szydzą z ich wad i słabości. Natomiast chłopi są dumni z własnego pochodzenia i gotowi do walki narodowowyzwoleńczej.
Symbolika postaci i przedmiotów w dramacie
Dramat “Wesele” jest prawdziwą skarbnicą symbolicznych postaci, gestów i przedmiotów. Pierwszym gestem-symbolem jest scena wręczenia złotego rogu Gospodarzowi przez Wernyhorę. Złoty róg jest symbolem walki narodowowyzwoleńczej i miał być znakiem do rozpoczęcia powstania. Gospodarz jednak lekceważy porady Wernyhory i przekazuje róg Jaśkowi. W tym samym czasie Wernyhora gubi złotą podkowę, co oznacza utratę szczęścia i zapowiada brak powodzenia w sprawach ojczyzny. Podkowa dostaje się w ręce Gospodyni, która cały znaleziony skarb traktuje “na zaś”.
Przewodni temat dramatu
Przewodni temat dramatu to krytyka skłóconego i nieodpowiedzialnego społeczeństwa polskiego. Przez różnorodne konwencje, takie jak patos, groteska, tragizm i komizm, autor pokazuje zgrzyty między różnymi grupami społecznymi i ich niezdolność do pojednania. Refleksja Wyspiańskiego okazuje się gorzka, ponieważ autor zakłada, że dotychczasowe dzieje Polski były ciągiem porażek i klęsk, zaś jedynym sposobem na sytuację zaborów jest lojalizm względem zaborców.
Mit romantyczny i elementy fantastyczne
Akt II “Wesela” zawiera romantyczne przedstawienie mitów pełne fantastycznych elementów. Przez pojawiające się niezwykłe postaci, takie jak duch zmarłego kochanka Marysi, Stańczyk, Rycerz Czarny czy Wernyhora, autor wplata w dramat element
Symbole w dramacie „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego
Złoty róg i podkowa
Pierwszym ważnym symbolem w dramacie jest złoty róg, który Wernyhora przekazuje Gospodarzowi. Złoty róg jest symbolem walki narodowowyzwoleńczej i miał być znakiem do rozpoczęcia powstania. Jednakże Gospodarz lekceważy porady Wernyhory i przekazuje rogi Jaśkowi. W tym samym czasie, Wernyhora gubi złotą podkowę, która symbolizuje utratę szczęścia i zapowiada brak powodzenia w sprawach ojczyzny. Podkowa zostaje znaleziona przez Gospodynię, która cały skarb „zabiera na zaś”. Ten gest jest niejednoznaczny: albo symbolizuje chłopskie niezdecydowanie, chciwość lub odłożenie kwestii narodowych na później, albo wskazuje na to, że kwestie narodowe nie są priorytetowe dla chłopów.
Kosa i powstanie
Każdy powstaniec ma w ręku osadzoną na sztorc kosę, co przypomina mit chłopów walczących z Kościuszką pod Racławicami. To wskazuje na istotną rolę chłopstwa w zbrojnym wystąpieniu, jednak w „Weselu” chłopi nie podejmują takiej walki.
Chochoł
Ostatni symboliczny znak „Wesela” to powszechna niemoc i bierność całego społeczeństwa, które jest pogrążone w marazmie, odrętwieniu i apatii. Wszystkie postacie zostają wciągnięte w taniec narzucony przez tajemniczego chochoła, który symbolizuje zniewolenie i utratę nadziei. Istotna jest tu symbolika kręgu, którego nie można zerwać ani się z niego uwolnić. Jednak zdjęta na wiosnę słoma powoduje ponowne ożywienie krzaczka róży i życie, co może wskazywać na nadzieję na odrodzenie i przebudzenie społeczeństwa.
Symbolika w dramacie „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego
Dramat „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego obfituje w liczne symbole, które mają na celu ukazanie problemów społecznych, narodowych i kulturowych Polski na przełomie XIX i XX wieku.
Symbolika złotego rogu i podkowy
Jednym z ważniejszych symboli w „Weselu” jest złoty róg, który Wernyhora przekazuje Gospodarzowi. Róg ten symbolizuje walkę narodowowyzwoleńczą i jest znakiem do rozpoczęcia powstania. Jednakże Gospodarz lekceważy porady Wernyhory i swoje zadanie, przekazuje róg Jaśkowi. Złoty róg kojarzy się z potęgą i pięknem, ale także z odpowiedzialnością za sprawy narodowe.
Drugim symbolem jest podkowa, którą Wernyhora gubi. Podkowa symbolizuje szczęście, ale również przypomina o potrzebie działań mających na celu wyzwolenie narodu. Gdy podkowa trafia w ręce Gospodyni, symbolizuje chłopskie niezdecydowanie, chciwość lub odłożenie kwestii narodowych na później, gdy nadejdzie bardziej odpowiedni czas.
Symbolika chochoła
Ostatni symboliczny znak „Wesela” to lunatyczny taniec wszystkich postaci w takt muzyki chochoła. Chochoł reprezentuje zniewolenie, utratę nadziei i pogrążenie się w apatii. Istotna jest tu symbolika kręgu, którego nie można zerwać lub się z niego uwolnić. Jednakże zdjęta na wiosnę słoma powoduje ponowne ożywienie krzaczka róży i życie, co daje nadzieję na odrodzenie idei wyzwolenia wtedy, gdy będzie bardziej sprzyjający czas.
