Czym jest topos?
Topos to utrwalony obraz, motyw, wątek, temat powtarzający się w dziełach (literackich, malarskich, rzeźbiarskich itp.) danego kręgu kulturowego w różnych epokach. W szerszym znaczeniu topos można rozumieć jako uogólnione wyobrażenie, sytuację, wzór rozumowania występujący stale w dorobku kulturowym określonej cywilizacji, utrwalony w jej zbiorowej świadomości. Ogół toposów danej kultury to topika.
Z czego wynikają toposy?
Źródłem większości toposów kultury europejskiej, śródziemnomorskiej jest mitologia grecka i rzymska oraz Biblia. Liczne toposy mają swoje źródła również w średniowieczu.
Dlaczego toposy są ważne dla kultury?
Według badaczy literatury występowanie i popularność określonych toposów świadczy o ciągłości kultury i jej bogactwie. Powracające toposy są dowodem na to, że dzieła literackie i inne nie powstają w oderwaniu od tradycji, ale nieustannie z niej czerpią.
Topos – przykłady popularnych toposów
Topos Arkadii
Topos Arkadii to mitologiczny obraz krainy wiecznego szczęścia.
Topos raju utraconego
Topos raju utraconego jest związany z wypędzeniem Adama i Ewy z Edenu opisanym w Księdze Rodzaju.
Topos złotego wieku
Topos złotego wieku pochodzi z mitu o czterech wiekach ludzkości i jest ideałem życia w harmonii, niezakłóconym szczęściu i pokoju.
Topos wędrówki
Topos wędrówki (lub życia jako wędrówki) to mitologiczny topos, nawiązujący do tułaczki Odyseusza, bohatera spod Troi, wracającego do domu.
Topos vanitas
Topos vanitas pochodzi z biblijnej Księgi Koheleta i przedstawia wątek przemijania i nietrwałości ziemskiego życia, świata materialnego i śmiertelności człowieka.
Topos świata jako teatru
Topos świata jako teatru (theatrum mundi) przedstawia wyobrażenie, że ludzie są jedynie aktorami odgrywającymi zaplanowane role.
Topos ubi sunt?
Topos ubi sunt? (gdzie oni są?) był popularny w średniowieczu i związany z przemijaniem i następowaniem kolejnych pokoleń, żalem z powodu bezpowrotnej utraty, polegający na wyliczeniu zmarłych sławnych, znakomitych postaci i pozostającym bez odpowiedzi pytaniu, o to, dokąd odeszli.
