Świat jest teatrem, nad którym czuwa wszechmocny twórca-autor. Może nim być demiurg, rozumiany jako Bóg, ale może to być też fatum, los, a bardziej fatalistycznie – przypadek.
Wyznawcy poglądu theatrum mundi są raczej pesymistycznymi interpretatorami życia ludzkiego na ziemi, ponieważ uznają fakt, że człowiek nie ma realnego wpływu na własne życie i odgrywa jedynie rolę, która została mu z góry nałożona, a to pozostaje w zupełnej sprzeczności z tezą o wolnej woli.
Co oznaczał pierwotnie?
Motyw theatrum mundi (z łaciny: teatr świata) pierwotnie był określeniem używanym w XVII i XVIII wieku i kwalifikował rodzaj dzieł dotyczących historii i geografii powszechnej. Rozumiano wtedy theatrum mundi jako odbicie świata, opisanie osobliwości i dziwów podróży, będących częścią „teatru ludzkiego życia” (theatrum vitae).
Theatrum mundi łączy się z dorobkiem dawnych kosmografów i choreografów (tak pierwotnie zwano geografów), którzy opisywali świat, uznając życie ludzkie za część teatru.
Co oznacza w literaturze?
Motyw theatrum mundi w literaturze oznacza toposem życia ludzkiego jako teatru. Życie ludzkie uznaje się wtedy za iluzję gry i teatralnej scenerii, w której człowiek jest aktorem, przyjmującym narzuconą mu rolę, nad którą nie ma kontroli lub aktorem zakładającym maskę z własnej, nieprzymuszonej woli.
Źródło odniesienia: https://pl.wikipedia.org/wiki/Theatrum_Mundi
Przykłady motywu theatrum mundi
Motyw theatrum mundi można odnaleźć w dziełach wielu autorów. Oto kilka przykładów:
William Szekspir – Makbet
W Makbecie tytułowy bohater wygłasza gorzkie słowa na temat życia ludzkiego: „Życie jest tylko przechodnim półcieniem, Nędznym aktorem, który swoją rolę Przez parę godzin wygrawszy na scenie W nicość przepada”.
Bolesław Prus – Lalka
W Lalce motyw theatrum mundi pojawia się niejednokrotnie. Według Prusa świat jest podobny do amatorskiego teatru, a człowiek nie powinien pchać się w róle pierwsze, lecz akceptować swoje podrzędne miejsce w życiu.
Inni autorzy, którzy wykorzystali motyw theatrum mundi to m.in. William Shakespeare w Hamlecie, Calderon de la Barca w Życiu jest snem oraz Jean-Paul Sartre w Huis clos.
