Syzyfowe prace – szczegółowe streszczenie
Rozdział I
W rozdziale pierwszym „Syzyfowych prac” autor Stefan Żeromski przedstawia historię Marcinka Borowicza, który zostaje oddany przez rodziców do szkoły w Owczarach. Rodzice obiecuje nauczycielowi Wiecskiemu, że będą płacić mu w naturze za przygotowanie syna do egzaminów do gimnazjum. Marcinek czuje się osamotniony i zrozpaczony, ale zaczyna poznawać szkołę oraz język rosyjski, który jest tam głównym językiem nauczania.
Rozdział II
W drugim rozdziale dyrektor Jaczmieniew wizytuje szkołę i stwierdza, że sytuacja w niej nie jest dobra. Wiecskiemu grozi utrata posady, ale ratują go uczniowie, którzy narzekają na niego do dyrektora z powodu uczenia dzieci po rosyjsku. Uczniowie przekonują dyrektora, że Wiecski jest dobrym nauczycielem, a nauczanie po rosyjsku jest koniecznością w szkole pod zaborem rosyjskim.
Rozdział III
W trzecim rozdziale Marcin wyjeżdża z matką do Klerykowa, aby złożyć egzaminy do gimnazjum. Na miejscu panuje ogromne zamieszanie i nikt nie wie, kiedy odbędą się egzaminy. W hotelu, w którym zatrzymali się Marcin i jego matka, dowiadują się, że nauczyciel i egzaminator, pan Majewski, udziela korepetycji przed egzaminem.
Rozdział IV: Korepetycje i przyjęcie do szkoły
W trosce o los jedynaka, matka idzie do mieszkania Majewskiego i opłaca Marcinkowi owe korepetycje, które są po prostu sposobem wyłudzania pieniędzy od rodziców. Marcin szczęśliwie zdaje egzaminy i zostaje przyjęty do szkoły, a następnie zainstalowany na stancji u pani Przepiórkowskiej – „starej Przepiórzycy”. Czytelnik przy okazji poznaje dwie córki Przepiórkowskiej – stare panny – i jej syna, skromnego urzędnika.
Rozdział V: Pilna nauka i trudności z kolegami
Rozpocząwszy naukę, Marcin przyrzeka sobie, że będzie pilny i pracowity. Chłopiec wprowadza ten zamiar w czyn i wkuwa aż do ogłupienia. Jest na stancji (chodzi do klasy wstępnej), musi więc znosić drwiny i zaczepki starszych kolegów: braci Daleszowskich i Szwarca, drugorocznego pierwszoklasisty. Na przerwach biega, wrzeszczy, bierze udział w bitwach na kasztany.
Rozdział VI: Zielone Świątki i choroba matki
Za specjalnym zezwoleniem władz szkolnych Marcin jedzie na Zielone Świątki do domu. Pozwolenie wyjednała mu pani Borowiczowa, która w tym czasie przebywała w Klerykowie dla załatwienia interesów. Marcinek w pewnym momencie wyskakuje z bryczki i zbiera kwiaty bzu rosnące obok przydrożnej kapliczki. Cały bukiet ofiarowuje matce, która jest już wówczas bardzo chora.
Rozdział VII: Śmierć matki
Marcin jest uczniem pierwszej klasy. W czasie wakacji zmarła mu matka.
Rozdział VIII: Przyjaźń z Wilczkiem i incydent w kościele
Początkowo Marcin nie odczuwa straty matki. Przyjaźni się z Wilczkiem, rozpieszczonym jedynakiem. Razem łobuzują i wagarują. Kiedyś uciekają z nabożeństwa, ale Borowicz postanawia wrócić do kościoła. Tu obserwuje, jak ksiądz Wargulski zrzuca ze schodów inspektora. Prefekt zakazał śpiewów po rosyjsku w kościele, o co inspektor miał do niego pretensje, których ksiądz nie uwzględnił.
Rozdział IX: Charakterystyka nauczycieli i przestępstwo
Narrator koncentruje się na charakterystyce postaci nauczycieli: Rudolfa Leima – łacinnika, Iłariona Ozierskiego, uczącego języka rosyjskiego, Sztettera – polonisty i Nogackiego – matematyka. Przestępstwo, jakim było strzelanie z pistoletu w parku, a w którym Borowicz brał udział, zostaje wykryte przez policję i przez władze szkolne. Winowajcy są skazani na długą kozę (pozostanie w szkole po skończonych lekcjach) o chlebie i wodzie.
Rozdział X: Wzmożona religijność i wakacje w Gawronkach
Marcin dopiero teraz uświadamia sobie stratę matki i szuka poczucia bezpieczeństwa i miłości u Boga. Przeżywa okres wzmożonej religijności, codziennie rano modli się w kościele. Znajduje ufność w Bogu. Po skończeniu klasy czwartej spędza wakacje w Gawronkach, w domu rodzinnym. Jest samotny. Zajmuje się przede wszystkim włóczęgą po polach i lasach, polowaniem na ptaki i czytaniem pism o treści erotycznej. Pewnego dnia wybiera się ze strzelcem Nogą na polowanie na głuszca. Wtedy poznaje historię rannego powstańca, zabitego przez kozaków.
Rozdział XI: Zmiany w szkole
Po powrocie z wakacji Marcin zastaje w szkole wiele zmian. Zmieniają się nauczyciele, a najważniejszą nowością jest system wycawczy stosowany od tej chwili w gimnazjum klerykowskim. Z jednej strony uczniowie są śledzeni i podsłuchiwani nawet na stancjach, w których odbywają się częste rewizje, z drugiej – traktowani pobłażliwie aż do przesady. Od bytności Marcina w teatrze rosyjskim datuje się jego przyjaźń z inspektorem Zabielskim, który staje się jego ulubieńcem.
Rozdział XII: W drodze do Klerykowa
Polną drogą zmierza do Klerykowa Andrzej Radek – syn fornala. Właśnie ukończył progimnazjum w Pyrzogłowach i zamierza kontynuować naukę. Wspomina swoje dzieciństwo i pierwszego nauczyciela, Kawkę – korepetytora paniczów w Pajęczynie Dolnym – który dość przypadkowo zajął się Jędrkiem i pokazał mu radość zdobywania wiedzy. Jeszcze po drodze Andrzej spotyka szlachcica, który podwozi go do miasta i poleca państwu Płoniewiczom jako korepetytora dzieci, za co Jędrek dostanie dach nad głową i wyżywienie.
ty oglądasz: Syzyfowe prace Streszczenie szczegółowe – Stefan Żeromski
