II wojna światowa była największym konfliktem w XX wieku, w którym uczestniczyło 61 państw na całym świecie. Trwała prawie 6 lat i objęła swoim zasięgiem praktycznie całą planetę. Działania wojenne prowadzono na obszarze ponad 40 krajów, w Europie, Afryce, Azji oraz na wyspach Oceanii i Oceanu Spokojnego. Wojna ta dotknęła życia około 110 milionów ludzi, którzy zostali zmobilizowani.
Ofiary wojny
II wojna światowa miała tragiczne skutki dla ludności całego świata. Pociągnęła za sobą śmierć 50 milionów ludzi, a 35 milionów zostało rannych. W samej Polsce zginęło prawie 6 milionów osób. To była jedna z największych tragedii w historii Polski.
Kraj w czasie II wojny światowej
Liczba ludności i mobilizacja
Poniższa tabela przedstawia liczbę ludności oraz mobilizację wojskową niektórych państw podczas II wojny światowej.
| Państwo | Liczba ludności w 1938 r. (mln) | Zmobilizowani (mln) | Straty ogółem (%) |
|---|---|---|---|
| Francja | 42 | 1,3% | |
| Japonia | 71,3 | 5,7 | 8,0% |
| Niemcy | 78,8 | 9,2 | 11,7% |
| Polska | 34,8 | 17,3% | |
| USA | 129,3 | 14,9 | 0,2% |
| Wielka Brytania | 47,3 | 4,5 | 0,8% |
| Włochy | 43,6 | 4,5 | 0,9% |
| ZSRR | 175,5 | 8,3% |
Skutki wojny
Po zakończeniu II wojny światowej świat zmagał się z wieloma problemami. Jednym z nich była trudna sytuacja żywnościowa, która skłoniła rządy do zapewnienia wyżywienia i pomocy medycznej migrantom, w tym jeńcom i więźniom wojennym, którzy stracili majątki i bliskich w wyniku działań wojennych.
Pomoc dla ludności
Agencja Narodów Zjednoczonych do Spraw Pomocy i Odbudowy (UNRRA) zapewniła wsparcie mieszkańcom obszarów wyzwolonych spod hitlerowskiej okupacji. W 1944 roku organizacja ta rozpoczęła swoją działalność i działała do 1947 roku, pomagając w odbudowie zniszczonych krajów i zapewn
Konferencja w Bretton Woods
Powołanie Banku Światowego i Międzynarodowego Funduszu Walutowego
W 1944 roku w Bretton Woods w USA odbyła się konferencja, w której wzięło udział 40 państw. Celem spotkania było powołanie do życia dwóch instytucji: Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju, czyli Banku Światowego oraz Międzynarodowego Funduszu Walutowego, który dysponował kapitałem rzędu 8 miliardów dolarów. Zadaniem Banku Światowego było udzielanie kredytów państwom na odbudowę powojennych zniszczeń w Europie. Poprzez stworzenie tych instytucji stworzono podstawy międzynarodowego systemu walutowego, na którym opierała się gospodarka do lat 70. XX wieku. Przyznawane kredyty stanowiły wielką pomoc dla poszkodowanych krajów.
Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ)
Skutkiem II wojny światowej było także powołanie do życia Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) w 1945 roku. Podstawy powstania ONZ można jednak szukać już w 1941 roku, kiedy doszło do spotkania prezydenta USA Franklina Roosevelta z premierem brytyjskim Winstonem Churchillem na pancerniku „Prince of Wales”. W jego trakcie przedstawiciele obu państw podpisali 14 sierpnia 1941 roku Kartę Atlantycką, która zawierała wytyczne polityki mocarstw na kolejne lata. Powstanie ONZ miało na celu zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa na świecie oraz wspieranie współpracy międzynarodowej w dziedzinach takich jak ochrona praw człowieka, rozwój gospodarczy i pomoc humanitarna.
Deklaracja Narodów Zjednoczonych
Karta Atlantycka
W dokumencie, który został podpisany w sierpniu 1941 roku, politycy wyrazili zgodę na to, że po zakończeniu II wojny światowej każdy naród będzie miał prawo do zdecydowania o przyszłej formie rządów oraz sam przy udziale społeczeństwa będzie mógł zaakceptować wytyczone granice swojego terytorium. W treści Karty znalazł się także zapis o powstaniu organizacji międzynarodowej, której głównym zadaniem byłoby zapewnienie ładu i pokoju na świecie.
Treść Deklaracji
Deklaracja Narodów Zjednoczonych została podpisana przez państwa sprzeciwiające się siłom Osi w Waszyngtonie 1 stycznia 1942 roku. Dokument ten potwierdzał zaangażowanie państw w zwycięstwo nad wrogami oraz zawierał zasady i cele określone w Karcie Atlantyckiej, podpisanej w sierpniu 1941 roku przez prezydenta Stanów Zjednoczonych Ameryki i premiera Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Północnej Irlandii.
W Deklaracji Narodów Zjednoczonych państwa zobowiązały się do:
- Użycia pełni swych zasobów wojskowych i gospodarczych przeciwko uczestnikom paktu trójstronnego i ich wspólnikom, z którymi rząd ten pozostaje na stopie wojennej.
- Współpracy z rządami podpisanymi na Deklaracji i nie zawierania z wrogiem odrębnego zawieszenia broni lub pokoju.
Państwa podpisujące Deklarację Narodów Zjednoczonych uważały, że zwycięstwo nad siłami Osi jest konieczne dla obrony życia, wolności, niepodległości, swobody religijnej, praw człowieka i sprawiedliwości na świecie. Deklaracja ta była ważnym krokiem w kierunku utworzenia Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ), której głównym zadaniem miało być zapewnienie bezpieczeństwa i pokoju na świecie.
Podpisanie Karty Narodów Zjednoczonych
Dołączenie narodów do Deklaracji
Do podpisanej w styczniu 1942 roku Deklaracji Narodów Zjednoczonych mogły dołączyć się inne narody, które chciały udzielić pomocy w walce z hitleryzmem. W ten sposób Deklaracja stała się podstawą do powołania Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ).
Ustanowienie ONZ
Ostateczna decyzja o powstaniu ONZ zapadła podczas konferencji Wielkiej Trójki w Jałcie w lutym 1945 roku. Wkrótce potem rozpoczęła się konferencja w San Francisco, na której miano powołać organizację międzynarodową. Pełnomocnicy reprezentujący 50 państw podpisali Kartę Narodów Zjednoczonych 26 czerwca 1945 roku, a Polska dołączyła do nich 15 października 1945 roku jako 51 państwo założycielskie. Karta zaczęła obowiązywać 24 października 1945 roku, a ten dzień obchodzony jest jako Dzień ONZ.
Zadania ONZ
Głównymi zadaniami ONZ są zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa na świecie, obrona praw człowieka oraz wspieranie rozwoju i współpracy międzynarodowej. Organizacja składa się z 193 państw członkowskich i działa na rzecz rozwiązywania konfliktów, ochrony ludności cywilnej i rozwoju społeczno-gospodarczego w różnych regionach świata.
Karta Narodów Zjednoczonych
Karta Narodów Zjednoczonych, podpisana w San Francisco, jest dokumentem, na którym swoje działanie opiera ONZ. Jest to umowa multilateralna, do której może przystąpić każde państwo, które wcześniej spełni określone warunki. ONZ jako organizacja międzynarodowa jest także podmiotem w prawie międzynarodowym, co znaczy, że może być np. stroną umów międzynarodowych.
Zasady działania ONZ
ONZ ma swoją główną siedzibę w Nowym Jorku i opiera się na kilku podstawowych zasadach. Pierwszą z nich jest suwerenna równość, zgodnie z którą ONZ uznaje, że wszystkie państwa są suwerenne i równe wobec siebie. Zgodnie z zasadą nieinterwencji państwa oraz ONZ nie mogą mieszać się w kwestie wewnętrzne drugiego państwa. Członkowie ONZ zobowiązują się do przestrzegania i wykonywania zobowiązań zawartych w Karcie, do rezygnacji z użycia lub groźby użycia siły wobec siebie oraz do pokojowego załatwiania sporów.
Organy i członkostwo w ONZ
Członkowie ONZ i ich obowiązki
Wszystkie państwa członkowskie ONZ mają obowiązek udzielania pomocy w akcjach przeprowadzanych pod auspicjami organizacji. Istnieją dwie grupy członków: pierwotni oraz ci, którzy zostali przyjęci później, po spełnieniu określonych warunków. Aby państwo mogło przystąpić do ONZ, musi zaakceptować zobowiązania Karty Narodów Zjednoczonych, zobowiązać się do wykonania zadań ONZ oraz miłować pokój.
Organy ONZ
ONZ posiada kilka organów, w tym:
- Zgromadzenie Ogólne
- Rada Bezpieczeństwa
- Sekretariat
- Rada Gospodarczo-Społeczna
- Rada Powiernicza
- Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości
Zgromadzenie Ogólne
Zgromadzenie Ogólne jest organem ONZ, w którym zasiadają przedstawiciele wszystkich państw członkowskich. Decyzje są podejmowane zwykłą większością głosów, a w kwestiach większej wagi, takich jak budżet, użycie sił zbrojnych, przyjęcie nowych członków, przyjęcie deklaracji pokojowych, obowiązuje wymóg większości kwalifikowanej, która wynosi 2/3. Zgromadzenie Ogólne zbiera się raz w roku na sesji zwyczajnej, a na wniosek większości członków lub Rady Bezpieczeństwa mogą być zwołane sesje nadzwyczajne. Możliwe jest także zwołanie sesji wyjątkowej z wyprzedzeniem 24-godzinnym, w przypadku zagrożenia pokoju na świecie.
Rada Bezpieczeństwa
Rada Bezpieczeństwa składa się z 15 członków. Pięć z nich (Chiny, Rosja, Francja, Wielka Brytania oraz USA) to członkowie stałymi, natomiast 10 pozostałych członków jest wybieranych na 2-letnią kadencję spośród wszystkich członków ONZ (5 pochodzi z Afryki i Azji, 2 z Ameryki Łacińskiej, a 3 z Europy). Decyzje w Radzie zapadają zwykłą większością, natomiast w kwestiach merytorycznych wymagana jest zgoda 9 członków. Wszyscy stałymi członkowie mogą zastosować veto, które przerywa prace nad danym zagadnieniem. Rada Bezpieczeństwa może wprowadzać sankcje ekonomiczne i polityczne, a także decyduje o wykorzystaniu sił zbrojnych w celu zapobieżenia agresji lub usunięcia jej skutków. Działania Rady mają na celu utrzymanie statusu quo na świecie.
Proces norymberski
W stan oskarżenia postawiono 22 nazistów, którym zarzucono:
- przygotowanie oraz przeprowadzenie wojny
- dokonanie zbrodni wojennych (zabijanie zakładników i jeńców, rabowanie własności, umyślne niszczenie osiedli)
- dokonanie zbrodni przeciwko ludności (prześladowania na tle rasowym, religijnym, politycznym, mordowanie ludzi w obozach zagłady i ich nieludzkie traktowanie)
W południe 1.10.1946r. sędziowie wydali wyroki. Dwunastu oskarżonych zostało skazanych na karę śmierci (Hans Frank, Martin Bormann, Wilhelm Trick, Hermann Göring, Alfred Jodl, Ernst Kaltenbrunner, Wilhelm Keitel , Joachim von Ribbentrop, Alfred Rosenberg, Franz Sauckel, Arthur Seyss-Inquart, Julius Estreicher). Czterech zostało skazanych na odbycie długoletniej kary w więzieniu (Karl Dönitz -10 lat więzienia, Konstantin von Neurath -15 lat więzienia, Baldur von Schirach -20 lat więzienia, Albert Speer -20 lat więzienia). Natomiast trzech podejrzanych sędziowie uniewinnili (Hans Fritzsche, Franz von Papen, Hjalmar Schacht). Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości uznał, że gestapo, dowódcy III Rzeszy i partii nazistowskiej oraz wszystkie policyjne formacje działające za czasów Hitlera były organizacjami zbrodniczymi.
Sekretarze ONZ
Kolejnymi Sekretarzami byli:
- T.H. Lie (1946-1952)
- D. Hammarskjöld (1953-1961)
- U Thant (1961-1971)
- K. Waldheim (1972-1981)
- J. Pérez de Cuéllar (1982-1991)
- B. Butrus Ghali (1992-1996)
- K. Annan (od 1997)
Głównym zadaniem Sekretarza jest sprawowanie pieczy nad majątkiem ONZ. Może on również uczestniczyć w obradach wszystkich organów ONZ.
Rada Gospodarczo-Społeczna
Rada Gospodarczo-Społeczna składa się z 54 członków wybieranych na 3-letnią kadencję. Co roku zmienia się jednak 1/3 składu. Rada zajmuje się kwestiami społecznymi i ekonomicznymi. Rozpatruje np. zagadnienie respektowania praw mniejszości. Radzie podlegają liczne agencje wyspecjalizowane:
- Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO)
- Międzynarodowa Organizacja Wyżywienia i Rolnictwa (FAO)
- Organizacja do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO)
- Światowa Organizacja Zdrowia
Rada Powiernicza i Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości
Rada Powiernicza została rozwiązana, gdy w terytoriach powierniczych wprowadzono niepodległość. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości ma swoją siedzibę w Hadze. Składa się z 15 sędziów, a jego głównym zadaniem jest rozstrzyganie międzynarodowych sporów.
Proces Norymberski odbył się przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym między 20.11.1945 a 1.10.1946r.
Zimna wojna i podział świata
Jednym z dalekosiężnych skutków II wojny światowej był wybuch zimnej wojny i dwubiegunowy podział świata. Ostatnie znaczące spotkanie Wielkiej Trójki- USA, Wielkiej Brytanii i ZSRR miało miejsce na konferencji w Poczdamie (17.07.1945-2.08.1945). Ekspansywna polityka prowadzona przez Związek Radziecki, która przejawiała się m.in. wsparciem europejskich partii komunistycznych, szerzeniem ideologii komunistycznej w Azji oraz wspieraniem komunistów w Grecji, doprowadziła już w 1946 r. do pogorszenia się stosunków między wojennymi sojusznikami.
Rywalizacja Wschodu i Zachodu
Doszło także do rywalizacji Wschodu i Zachodu odnośnie posiadanych potencjałów militarnych, przy czym tuż po II wojnie światowej rachunek wypadał lepiej na korzyść ZSRR. Kontrowersje budziła także kwestia odbudowy Niemiec i ich okupacja.
Rozpoczęcie Zimnej Wojny
Za oficjalne rozpoczęcie zimnej wojny uznaje się wystąpienie Winstona Churchilla wygłoszone w Fulton w USA 5.05.1946r., w którym powiedział, że świat rozdzieliła “żelazna kurtyna”.
Stany Zjednoczone prowadziły politykę powstrzymywania rozprzestrzeniania się wpływów komunistycznych, która od nazwiska prezydenta została nazwana doktryną Trumana.
Żelazna kurtyna
Churchill wygłosił przemówienie, w którym podkreślił, że żelazna kurtyna opadła na kontynencie europejskim, oddzielając kraje zachodnie od krajów wschodnich pod wpływem radzieckim. Partie komunistyczne, zdaniem Churchilla, uzyskały nadrzędną władzę i dążą do zdobycia wpływów totalitarnych w tych krajach.
Doktryna Trumana
Prezydent Truman ogłosił doktrynę Trumana, w której USA zobowiązały się do powstrzymywania rozprzestrzeniania się wpływów komunistycznych na świecie. Doktryna ta była odpowiedzią na ekspansjonistyczną politykę ZSRR, która doprowadziła do narastającej rywalizacji między Wschodem a Zachodem.
Odbudowa Europy – Plan Marshalla
Plan Marshalla miał na celu odbudowę Niemiec oraz innych krajów europejskich po II wojnie światowej. Program ten zakładał połączenie stref okupacyjnych zależnych od zachodnich państw oraz odbudowę zniszczonej gospodarki Europy. Kraje, które chciały wziąć udział w programie, musiały przedstawić swoje potrzeby i oszacować niezbędną kwotę pieniędzy do ich realizacji.
Konferencja w Paryżu
12.07.1947r. odbyła się konferencja w Paryżu, w której udział wzięło 15 państw europejskich. Kraje te ustaliły, że potrzebują 22 mld dolarów na odbudowę Europy z powojennych zniszczeń.
Zatwierdzenie i realizacja Planu
Plan Marshalla został zatwierdzony przez Kongres w 04.1948r., co umożliwiło rozpoczęcie jego realizacji. W 1949r. pomocą objęto również powstałą z zachodnich stref okupacyjnych Republikę Federalną Niemiec. Program został zrealizowany na przestrzeni 4 lat (1948-1952), w tym czasie kraje europejskie otrzymały 16,4 mld dolarów w postaci kredytów i dostaw towarów. Dzięki Planowi Marshalla udało się zreformować i odbudować gospodarki państw oraz stworzyć sprzyjające warunki do dalszego rozwoju.
Źródło odniesienia: https://pl.wikipedia.org/wiki/II_wojna_%C5%9Bwiatowa
Program pomocy dla europejskich państw w walce z komunizmem
Jednym z przejawów walki Zachodu z komunizmem była pomoc wojskowa i ekonomiczna udzielona Grecji oraz Turcji, gdzie po wojnie trwały walki z komunistami. Aby powstrzymać ekspansję komunizmu, opracowano specjalny program pomocy dla państw europejskich, którego inicjatorem był sekretarz stanu USA George Marshall. 5.06.1947r. zaprezentował gotowe propozycje pomocy gospodarczej. Kraje europejskie mogły starać się o pomoc, ale pod jednym warunkiem – w składzie ich rządów nie mogli znajdować się komuniści.
Plan Marshalla
Program pomocy dla państw europejskich, zwany Planem Marshalla, był skierowany do wszystkich krajów europejskich, nawet tych, które znajdowały się pod wpływem ZSRR. Jednak Związek Radziecki nie wyraził zgody na udział tych krajów w programie, argumentując, że wykonanie założeń Planu Marshalla skutkowałoby utratą ich niezależności politycznej i ekonomicznej. ZSRR nie zgodził się również na to, żeby Niemcy, uznani za wielkich pokonanych, otrzymali taką samą pomoc jak zwycięzcy.
