Fiodor Dostojewski był jednym z najwybitniejszych rosyjskich pisarzy. Urodził się w rodzinie lekarza. Po napisaniu powieści „Biedni ludzie”, krytyk literacki W. Bieliński nazwał go geniuszem.
„Powieść „Zbrodnia i kara” Fiodora Dostojewskiego powstała w latach 1865-1866. Przyczyną jej powstania był autentyczny przypadek – autor przeczytał w gazecie o zabójstwie dokonanym przez młodego człowieka dla pieniędzy oraz dla udowodnienia matematycznej teorii poprzez popełnienie przestępstwa.
Teoria podziału ludzi na „zwykłych” i „niezwykłych” w „Zbrodni i karze” Fiodora Dostojewskiego
Podstawy teorii
Teoria przedstawiona w „Zbrodni i karze” Fiodora Dostojewskiego zakłada podział ludzi na „zwykłych” i „niezwykłych”. Ci ostatni, według założeń, stoją poza prawem i mogą dokonywać niemoralnych czynów, jeśli służy to wyższej idei. Autor uważał, że postęp wymaga poświęceń.
Psychika bohaterów
W powieści bardzo ważna jest psychika bohaterów. Dla głównego bohatera, Raskolnikowa, liczy się tylko prawda rozumowa, a wiara nie odgrywa w jego życiu żadnej roli. Po dokonaniu przestępstwa czuje się on jednak niezwykle samotny i zaczyna wątpić w słuszność swojej teorii. Rodion próbuje wyjaśnić swoje postępowanie rozumowo i zagłuszyć wyrzuty sumienia. Jedynie we śnie, kiedy ujawnia się podświadomość człowieka, możliwa jest przemiana bohatera.
Rola snów w „Zbrodni i karze”
Sen jest niezwykle ważny w całej twórczości Dostojewskiego, a zwłaszcza w „Zbrodni i karze”. Tytułowy bohater powieści przeżywa koszmary i ma lęki nawet przed dokonaniem zabójstwa. Rodion ma problemy ze spokojnym snem, jest rozdrażniony i zdenerwowany. Sen stanowi dla niego odskocznię od rzeczywistości i pozwala na ujawnienie prawdziwych myśli, pragnień i obaw.
Pierwszy sen Raskolnikowa w „Zbrodni i karze” Fiodora Dostojewskiego
Pierwszy sen Raskolnikowa opisany w „Zbrodni i karze” Fiodora Dostojewskiego przedstawia wydarzenie z jego dzieciństwa. Bohaterowi przywołuje on nieprzyjemne wspomnienia związane z okrucieństwem i cierpieniem. Obraz przedstawiony we śnie jest przepełniony okrucieństwem – zakatowana dla zabawy kobyłka przeraziła bohatera. Jego umysł jest owładnięty zamiarem zbrodni.
Wpływ snu na psychikę bohatera
Tragedia wydarzenia przeżytego w dzieciństwie nabiera zupełnie innego wymiaru przy planowaniu kolejnej zbrodni, a rozstrojona psychika bohatera dochodzi do głosu. Autor zwraca uwagę na siłę chorobliwych snów, które zawsze są długo pamiętane i wywierają silne wrażenie na rozstrojonym i już podnieconym organizmie człowieka. Senna wizja zawiera w sobie delikatność dziecka, ale również bezwzględność mordercy.
Dwulicowość bohatera
Raskolnikow jest bohaterem, który zawiera w sobie dwie osobowości – dobro i zło. W jego postaci znajdują się cechy człowieka szlachetnego, jak i te, które prowadzą go do popełnienia przestępstwa.
Niepokój i wyrzuty sumienia Raskolnikowa w „Zbrodni i karze”
W trzecim śnie Raskolnikowa, opisanym w „Zbrodni i karze” Fiodora Dostojewskiego, bohater ma trudności z przypomnieniem sobie celu swojego wyjścia z domu. Ostatecznie trafia do kamienicy lichwiarki, gdzie zamierza dokonać zbrodni.
Sen ten ukazuje, że Rodion jest w stanie niepokoju i ma wyrzuty sumienia z powodu swojego planu zabójstwa. Bohater ma trudności z określeniem celu swojego wyjścia, co może być wynikiem jego rozstrojonej psychiki.
Trzeci sen Raskolnikowa jest kolejnym elementem powieści, który ukazuje wpływ snów na psychikę bohatera i jego wewnętrzne konflikty. Sen ten pokazuje, że Rodion ma trudności z realizacją swojego planu i że jego psychika jest rozchwiana.
Trzeci sen sen Raskolnikowa
Przyszedł czas na trzeci sen Raskolnikowa- “doskonale pamiętał, że z domu wyszedł w jakimś wyraźnym celu, że coś zamierzał pilnie zrobić, ale co mianowicie, tego nie mógł sobie przypomnieć”. Był późny wieczór, Rodionowi wydaje się, że ktoś stara się dać mu jakieś znaki ręką, idąc za tą osobą trafia do kamienicy lichwiarki- “Co najosobliwsze jednak, ta klatka schodowa wydała mu się dziwnie znajoma!
Mieszkanie Alony Iwanownej
“Ba! Przecież to jest to owo miejsce, które malowali robotnicy”. Bohater trafił do mieszkania Alony Iwanownej. Panowała ciemność, dało się odczuć grzech i śmierć, świecił księżyc- “To dlatego jest tu tak cicho, że księżyc przez okno zagląda (…) najpewniej chce odgadnąć, co się tutaj wydarzyło”.
Zbrodnia ponownie przeżywana
Raskolnikow wrócił na miejsce zbrodni, jeszcze raz przeżywa morderstwo- “bezszelestnie wyjął z pętli siekierę i uderzył staruchę w ciemię, raz i drugi”. Tym razem jednak lichwiarka przeżyła i śmiała się- “starucha siedziała i się zaśmiewała”. Bohater nie mógł tego znieść, wiec “zaczął walić siekierą w głowę staruchy, jednakże za każdym uderzeniem śmiechy i szepty dochodzące z sypialni stawały się coraz donośniejsze i coraz wyraźniej było je słychać, starucha aż trzęsła się od chichotu. Rzucił się do ucieczki, ale cały przedpokój był już pełen ludzi (…) wszyscy patrzyli na niego, lecz jakby się przyczaili i czekali na coś w milczeniu”.
Lęki i wyrzuty sumienia
W tym śnie zostały przedstawione największe lęki Rodiona, według Freuda: “Marzenia senne są dziełem i pewnego rodzaju wypowiedzeniem się śpiącego”. W zbrodniarzu rozbudza się panika, nieznośne cierpienie, dochodzą do głosu wyrzuty sumienia.
Czwarty sen Raskolnikowa
Kolejny – ostatni sen ma miejsce w dzień Zmartwychwstania Pańskiego podczas katorgi. Dotychczas bohater nie mógł sobie poradzić z własnymi myślami, jednak nie żałował swojego czynu. Największy ból odczuwał przez świadomość, że jego teoria była błędna, Rodion zrozumiał, że nie jest jednostką wybraną, mogącą ominąć prawo.
Sen na katordze to apokaliptyczna wizja świata owładniętego zarazą, przez co „w ludzi, w których ciała weszły, natychmiast wstępował bies i widoczne były oznaki obłędu”, „każdy bowiem myślał, że tylko on jeden posiadł prawdę”. Każdy człowiek we śnie uważał się za osobnika wybitnego, stojącego ponad innymi. Bohater uświadomił sobie do czego prowadzi jego teoria. Zrozumiał szkodliwość poglądów i konsekwencje wprowadzenia ich w życie. Rozprzestrzenianie się zarazy doprowadza do zagłady ludzkości, pozostaną nieliczni „lecz nikt i nigdzie jak dotąd ich nie widział, co więcej – nie słyszał nawet ich głosu”.
Ten sen zrobił na Rodionie wielkie wrażenie, dzięki niemu doświadcza skruchy.
Sny i ich znaczenie w powieści „Zbrodnia i kara”
Sen Raskolnikowa o zbrodni z dzieciństwa
Pierwszy sen Raskolnikowa opowiada o traumatycznym wydarzeniu z jego dzieciństwa, które bohater przeżył. W snie zostaje przedstawiony okrucieństwem, które widział w dzieciństwie i związanymi z tym wyrzutami sumienia. Przez sen Rodion usiłuje rozładować swoje cierpienie i uciec od rzeczywistości.
Sny a wewnętrzny konflikt bohatera
Kolejne sny, które ma Raskolnikow, są związane z dokonaną zbrodnią i wewnętrznym konfliktem bohatera. Sen po morderstwie lichwiarki jest pełen lęków i niepokoju, a trzeci sen, który ma miejsce w dniu Zmartwychwstania Pańskiego podczas katorgi, to apokaliptyczna wizja świata owładniętego zarazą. Sen ten ostatecznie uświadamia Rodionowi szkodliwość jego teorii i prowadzi do jego nawrócenia.
Pomoc Sonii w nawróceniu Raskolnikowa
Sonia odgrywa kluczową rolę w nawróceniu Raskolnikowa. To dzięki jej pomocy bohater zrozumiał, że nie jest wybrańcem stojącym poza prawem. Przeżywa wewnętrzne zmartwychwstanie duszy, zostaje osądzony i zesłany na Sybir, ale dzięki pomocy Sonii rozpoczyna nowe życie i odnajduje wiarę w Boga.
Sny Swidrygajłowa
Nikczemny i bez skrupułów Swidrygajłow, podobnie jak Raskolnikow, przeżywa drastyczne sny, które są związane z wyrzutami sumienia. Sen, w którym stara się schwytać mysz, która wymyka się jak Duni, jest karą za natarczywość w stosunku do dziewczyny.
Rodion Raskolnikow i jego teoria
Rodion Raskolnikow nie kierował się instynktem mordercy, chciał jedynie udowodnić swoją teorię i pomóc siostrze oraz rodzinie. Bohater mówi: “Nie zabiłem człowieka, tylko zasadę”. Jego celem było odmienienie rzeczywistości. W trakcie trwania powieści rozstrzyga ze swoim sumieniem kwestię, czy człowiek taki jak on, powołany do wzniosłych celów, musi być podporządkowany prawu. Dochodzi w swych rozmyślaniach do wniosku, że dla dobra ogółu można pozbyć się zbędnej jednostki. Dlatego też zabija bogatą lichwiarkę i jej siostrę. Z początku Raskolnikow był przekonany, że swoim postępowaniem pomoże sobie i innym.
Psychologiczna interpretacja snów w powieści „Zbrodnia i kara”
Chwiejność człowieka przedstawiona na przykładzie Raskolnikowa i Swidrygajłowa
Autor powieści „Zbrodnia i kara” – Fiodor Dostojewski – poprzez postaci Raskolnikowa i Swidrygajłowa pokazuje, że człowiek może być chwiejny i niezdolny do radzenia sobie z problemami. Raskolnikow, choć nie jest mordercą z zimną krwią, dokonuje zabójstwa z myślą o udowodnieniu swojej teorii i pomocy swojej siostrze. Jednakże, w trakcie powieści dochodzi do wewnętrznej walki i chwiejności w kwestii tego, czy człowiek tak wyjątkowy jak on, musi być podporządkowany prawu. Swidrygajłow, z kolei, jest człowiekiem nikczemnym, który nie może zmienić swojego życia i dlatego kończy je samobójstwem. Autor poprzez postacie bohaterów ukazuje, że postępowanie człowieka jest uzależnione od jego psychiki, a wewnętrzna walka i chwiejność towarzyszą nam przez całe życie.
Sen jako okno do nieświadomości
Sen, według Freuda, jest oknem do nieświadomości człowieka. Dostojewski w powieści „Zbrodnia i kara” wykorzystuje sny, aby ukazać prawdziwe myśli, obsesje i strach bohaterów. Autor pokazuje, że sen pozwala człowiekowi otworzyć się na swoje myśli, które często są ukryte w nieświadomości. Sen może być też sposobem na rozwiązanie problemów i przepracowanie emocji. Jednakże, gdy człowiek nie potrafi sobie poradzić ze swoimi myślami i emocjami, może zacząć dochodzić do obłędu.
Pokuta i łaska
Raskolnikow w końcu zdaje sobie sprawę z tego, co zrobił i doświadcza pokuty. Dzięki temu odnajduje łaskę. Autor przez postać bohatera pokazuje, że tylko Bóg może wybaczyć człowiekowi, a rozum nie jest najważniejszy. W psychice człowieka Superego – czyli głos moralności – tłumi sumienie. Gdy człowiek nie wie, czy rządzi nim Id (sfera popędów pierwotnych), Ego (świadoma część umysłu) czy Superego, zaczyna dochodzić do obłędu.
Analiza powieści „Zbrodnia i kara” Fiodora Dostojewskiego
Wewnętrzna przemiana bohatera
Bohater powieści, Rodion Raskolnikow, przechodzi wewnętrzną przemianę. Na początku zbrodni, którą popełnił, uważa swoje działanie za prometejskie i chce pomóc innym. Jednak po czynie jego umysł nie daje sobie rady i zaczyna się w nim rodzić poczucie winy. Raskolnikow z czasem doświadcza skruchy i decyduje się na oddanie się osądowi i przyjęcie kary. To doprowadza do powrotu równowagi.
Problematyka snów
Sny odgrywają bardzo ważną rolę w powieści Dostojewskiego. Pomagają bohaterom zrozumieć swoje błędy i uświadamiają ich prawdziwe „ja”. Świat irracjonalny zostaje przeciwstawiony w powieści rozumowi, który w tym przypadku przegrywa.
Ocena działania Raskolnikowa
Raskolnikow jest człowiekiem samotnym i wrażliwym, którego zawiodła zastana rzeczywistość. Motywował swoje działanie chęcią pomocy innym, jednak po popełnieniu zbrodni uświadamia sobie błędność swojego postępowania. Autor ukazuje, że dobrowolne oddanie się osądowi i przyjęcie kary może doprowadzić do powrotu równowagi.
Psychologia postaci
Poprzez sny, autor odkrywa lęki, słabości i pragnienia bohaterów. Według Freuda, pragnienia i myśli człowieka pochodzą z nieświadomości. Id, czyli sfera popędów pierwotnych i Superego, czyli głos moralności sprawiają, że Ego – świadoma część umysłu – zostaje zastąpione przez lęk. Gdy bohater nie wie, czy rządzi nim Id, Ego czy Superego, zaczyna dochodzić do obłędu.
Śmierć Swidrygajłowa i samobójstwo innego bohatera, ukazują chwiejność człowieka i jego zależność od psychiki. Autor pokazuje, że tylko Bóg może wybaczyć człowiekowi, rozum nie jest najważniejszy, nie można nim wszystkiego wyjaśnić.
