Największe pustynie na Ziemi
Na Ziemi istnieje wiele obszarów pustynnych, zazwyczaj w strefie klimatu zwrotnikowego bądź umiarkowanego kontynentalnego. Charakteryzują się one minimalnymi opadami oraz brakiem występowania zwartej szaty roślinnej. W tym artykule skupimy się na największych pustyniach na świecie.
Sahara
Sahara jest największym pustynnym obszarem na kuli ziemskiej, rozciąga się na przestrzeni 9 mln km² w Afryce Północnej. Jej podłoże stanowi część platformy prekambryjskiej, zbudowanej z granitoidów, gnejsów i łupków krystalicznych. Powierzchnia Sahary stanowi rozległą wyżynę z nielicznymi depresjami w północnej części. Występują tu wszystkie rodzaje pustyń – kamienista (hamada), żwirowa (serir) i piaszczysta (erg), z czego zdecydowaną większość stanowią pustynie kamieniste.
Klimat Sahary jest zwrotnikowy skrajnie suchy ze średnią roczną sumą opadów około 100 – 200 mm. Opady te występują nieraz z kilkuletnimi przerwami. Charakterystyczne są duże dobowe i roczne amplitudy temperatur – maksymalna temperatura przekracza 50ºC, a minimalna schodzi poniżej 0ºC. Niektóre obszary Sahary rozcinają suche doliny, tzw. wadi, wypełniające się wodą jedynie po wystąpieniu epizodycznych deszczy. Typowe są też słone jeziora, tzw. szoty i studnie artezyjskie.
Sahara jest w większości pozbawiona roślinności. Spotkać tu można jedynie roślinność kserofityczną, a na obszarach wilgotniejszych – oazy, w których prowadzi się uprawę palmy daktylowej, zbóż i tytoniu, a hoduje się kozy, owce i wielbłądy.
Pustynia Gobi
Pustynia Gobi jest drugą co do wielkości pustynią na świecie, rozciąga się na przestrzeni 1,3 mln km² na obszarze Azji. Cechuje ją surowy klimat kontynentalny, niskie opady i ekstremalne temperatury. Pustynia Gobi składa się głównie z pustyni kamienistej i piaszczystej, z przewagą tej pierwszej. W oazach na pustyni Gobi uprawia się m.in. fasolę, lucernę, warzywa i winorośl.
Ar-Rub-al-Chali
Ar-Rub-al-Chali jest największą piaszczystą pustynią na kuli ziemskiej, leży w południowo-wschodniej części Półwyspu Arabskiego, głównie na obszarze Arabii Saudyjskiej. Rozciąga się na powierzchni 650 tys. km². Na jej podłoże składają się kredowe i trzeciorzędne wapienie, które pokrywają czwartorzędowe piaski. Dla pustyni charakterystyczne są wydmy, w postaci barchanów (o wysokościach do 300 m).
Klimat Ar-Rub-al.-Chali jest zwrotnikowy suchy, ze średnią roczną sumą opadów poniżej 100 mm.
Takla Makan
Takla Makan zajmuje powierzchnię 327 tys. km². Jej podłoże budują skały krystaliczne, pokryte grubą warstwą osadów piaszczystych. Piaski te tworzą wydmy rzędowe oraz barchany.
Panuje tu klimat umiarkowany kontynentalny, który jest ciepły i skrajnie suchy, gdyż średnia roczna suma opadów nie przekracza 100 mm. Dla pustyni charakterystyczne są silne wiatry i burze piaskowe. Przez Takla Makan płynie rzeka Tarym, na obrzeżu której występuje skąpa pustynna roślinność. Na pozostałej części pustyni roślinność nie występuje.
Kara-Kum
Kara-Kum to piaszczysta pustynia znajdująca się na terenie Turkmenistanu, na Nizinie Turyńskiej. Zajmuje obszar 350 tys. km². Ma równinną, lekko falistą powierzchnię. W północno-wschodniej części występują piaszczyste wały, na wschodzie płynie rzeka Amu-daria, a na południowym-wschodzie – rzeki Tedżen i Murgab.
Klimat pustyni jest umiarkowany kontynentalny. Roczna suma opadów wynosi od 60 do 150 mm. Występują tu wysokie dobowe amplitudy temperatur, dochodzące do 50ºC.
Roślinność Kara-Kum jest efemeryczna, spotkać tu można zarośla złożone z białego i czarnego saksaułu, a w dolinach rzek – lasy topolowe i porosłe trzciną bagna. Na pustyni występują bogate złoża gazu ziemnego.
Kalahari
Kalahari to pustynia położona w południowo-zachodniej części Kotliny Kalahari w Afryce Południowej. Rozciąga się na przestrzeni ok. 1,8 mln km².
Podłoże pustyni tworzą skały osadowe, głównie piaskowce i łupki. Występują tu liczne pagórki, wydmy i rynny rzeczne. Klimat Kalahari jest zwrotnikowy kontynentalny z dużymi amplitudami temperatur i skrajnie niskimi opadami. Roczna suma opadów wynosi od 100 do 250 mm, a ich maksimum przypada na okres letni. Charakterystyczne są burze piaskowe.
Wielka Pustynia Piaszczysta
Wielka Pustynia Piaszczysta to pustynia rozciągająca się w północno-zachodniej Australii. Zajmuje powierzchnię ok. 360 tys. km². Jej podłoże jest kamieniste, żwirowe i gliniaste. Na północy znajdują się rozległe piaszczyste pokrywy z licznymi podłużnymi, wysokimi wydmami.
Panuje tu klimat zwrotnikowy suchy, z roczną sumą opadów 200 – 500 mm. Na pustyni spotkać można słone bagna okresowe, niekiedy zmieniające się w jeziora. Występuje tu bardzo skąpa roślinność. Jedynie po deszczu dynamicznie, aczkolwiek na krótko, rozwijają się rośliny jednoroczne.
