Pojęcie praw człowieka reprezentuje stanowisko, zgodnie z którym każdemu człowiekowi przysługują niezbywalne i nienaruszalne prawa, wynikające z jego godności, niezależne od władzy i niemożliwe do regulowania przez nią. Ochrona tych praw powinna być zadaniem państwa jako instytucji. Szacunek dla praw człowieka i godności ludzkiej stanowi podstawę sprawiedliwości i pokoju na świecie.
Działania Amnesty International
Amnesty International to organizacja, która podejmuje szereg działań mających na celu powstrzymanie łamania praw człowieka na świecie. Jej członkowie piszą listy do rządów krajów łamiących te prawa oraz informują opinię publiczną o naruszeniach tych praw. Dodatkowo organizacja udziela realnej pomocy finansowej i prawnej osobom poszkodowanym. Jednak zadania Amnesty International nie kończą się na tych działaniach. Wolontariusze podejmują różne sposoby walki z łamaniem praw człowieka i robią to dobrowolnie. Fundamentalną zasadą działania organizacji jest solidarność międzynarodowa.
Przyczyny łamania praw człowieka
Istnieje wiele powodów, dla których dochodzi do łamania praw człowieka. Do najważniejszych należą poglądy polityczne, rasa, kultura, a także religia. Każda odmienność może spowodować, że ktoś uzna nas za niegodnych człowieczeństwa.
Prawa przysługujące człowiekowi
Prawa człowieka można podzielić na dwie główne kategorie:
Prawa osobiste
- Prawo do życia
- Prawo do sprawiedliwego traktowania
- Prawo do decydowania o swoim życiu
Prawa i wolności polityczne
- Tzw.
Lista ta nie jest wyczerpująca i prawa człowieka są ciągle definiowane i rozwijane przez organizacje międzynarodowe.
Rodzaje praw jednostki
Prawa jednostki można podzielić na dwa rodzaje: negatywne i pozytywne.
Prawa negatywne
Prawa negatywne służą ochronie wolności jednostki przed ingerencją ze strony państwa. Do nich należą między innymi:
- Prawo do obywatelstwa
- Prawo uczestniczenia w życiu publicznym
- Czynne prawo wyborcze
- Bierne prawo wyborcze
- Wolność zrzeszania się
- Prawo do zgromadzeń
- Prawo składania wniosków, petycji, skarg
- Prawo dostępu do informacji o działaniach władz i osób publicznych
- Prawo równego dostępu do służby publicznej
Prawa pozytywne
Prawa pozytywne to prawa socjalne, ekonomiczne i kulturalne, których celem jest zapewnienie jednostce godziwych warunków życia. Do praw pozytywnych zalicza się między innymi:
Prawa socjalne
- Prawo do ochrony zdrowia
- Prawo do edukacji
- Prawo do pracy
- Prawo do godziwego, adekwatnego do pracy wynagrodzenia, które zapewni jednostce i jej rodzinie egzystencję zgodną z godnością ludzką
- Prawo do pomocy socjalnej (ogólnie)
Prawa ekonomiczne
- Prawo do własności
- Prawo dziedziczenia
Prawo solidarnościowe
Prawo solidarnościowe to wszelkie prawa, jakie przysługują grupom społecznym.
Różne rodzaje praw człowieka
Prawa człowieka obejmują wiele różnych dziedzin życia, takich jak polityka, ekonomia czy kultura. Poniżej przedstawiamy najważniejsze z nich:
Prawo narodów do samostanowienia
Prawo narodów do samostanowienia to prawo do wyboru własnej drogi rozwoju, z zachowaniem podstawowych zasad demokracji. Obejmuje ono między innymi prawo do decydowania o przynależności państwowej.
Prawa kulturalne
Prawa kulturalne obejmują między innymi wolność twórczości artystycznej, badań naukowych oraz ogłaszania ich wyników oraz wolność korzystania z dóbr kultury i ich wytwarzania.
Gwarancje
Gwarancje to zapewnienie ochrony praw jednostki. Wyróżniamy gwarancje materialne oraz formalne.
Gwarancje materialne
Gwarancje materialne dotyczą głównie praw socjalnych, ekonomicznych i kulturowych, takich jak prawo do pracy czy do edukacji.
Gwarancje formalne
Gwarancje formalne to prawo do ochrony prawnej jednostki. Obejmuje ono między innymi:
- Prawo każdego człowieka do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy przez niezawisły sąd
- Prawo do facej obrony w postępowaniu przed organami aparatu państwowego
- Prawo do skargi konstytucyjnej
Łamanie praw człowieka w Europie
Nawet Europa, będąca kolebką kultur i narodów, nie ustrzegła się przed przypadkami łamania praw człowieka. Ogólnie znane są przypadki nieposzanowania prawa do życia, do wyznania, dostępu do edukacji itd. Przykładem mogą być tereny byłej Jugosławii.
Łamanie praw człowieka na Bałkanach
Relacje świadków
Oto, co mówią mieszkańcy tych ziem na temat łamania praw człowieka:
- “Odciągnęli ode mnie mojego syna… Kazali mu się położyć, zrewidowali go, kazali mu wstać i znów się położyć… Widziałam na własne oczy, jak przygotowują broń do strzału… Obaj wystrzelili z automatów, trysnęła krew z klatki piersiowej… Widziałam to na własne oczy, krzyczałam “Boże, ufam Tobie, to niemożliwe”… Widziałam, jak leżał, jakby spał. Chciałam podejść – odepchnęli mnie… Jeden skierował w moją stronę lufę automatu…”
- “Dwóch policjantów weszło do autobusu i zaczęło sprawdzać nasze dowody osobiste… Jeden z policjantów, ciągnąc mnie za włosy, wywlókł mnie z autobusu. Zostałem przewieziony na posterunek policji… Tam zaczęło się bicie i tortury… Jeden z policjantów wyjął nóż i wyrył mi na klatce piersiowej literę “S” (S – symbolu nacjonalistycznego serbskiego hasła wzywającego do “jedności Serbów”).”
Konflikt bałkański
Konflikt bałkański jest często przyczyną docierających do nas informacji o masakrach etnicznych, zbrodniach na ludzkości oraz masowych grobach.
Śledztwo w sprawie masakry na Albańczykach w Kosowie
Zbrodnia i interwencja Amnesty International
W rok po masakrze na Albańczykach w Kosowie, pracownicy Stałej Misji Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie znaleźli 16 stycznia 1999 roku 45 ciał zamordowanych. Podejrzewano, że zbrodni tej dokonali funkcjonariusze milicji, podlegającej ówczesnym władzom Federalnej Republiki Jugosławii. Amnesty International interweniowała, ale próby wymuszenia respektowania praw człowieka poskutkowały aresztowaniem Bertrama Kelmendizego, prawnika – obrońcy praw człowieka.
Morderstwo prawnika i jego synów
Dzień później znaleziono ciała jego martwych synów i jego samego. Po pogrzebie zatrzymano uczestników ceremonii, m.in. Fermi Agani, Batona Hasza, Alusza Gaszi, Teki derwisza i Dini Mehmetizego. Niedługo trzeba było czekać na znalezienie ich ciał.
Konflikt zbrojny w Kosowie
W marcu pułkownik serbskiej policji zakomunikował, że policja podczas rutynowych działań zabiła 26 albańskich terrorystów w Donje Prekaze. Strona albańska mówi natomiast o co najmniej dwukrotnie wyższej liczbie ciał, które przekazali im Serbowie. Wśród zabitych były kobiety i dzieci. Części ciał nie zidentyfikowano przed pochówkiem.
Łamanie praw człowieka w Polsce
Polska nie słynie z poważnych naruszeń praw człowieka, ale zdarzają się incydenty. W jednym z nich żołnierze znęcali się nad młodszymi kolegami, wykorzystując ich seksualnie i upokarzając. Był także przypadek zmuszania żołnierzy do robienia pompek w maskach gazowych, w których paliły się papierosy. Niestety, zjawisko znęcania się nad młodymi żołnierzami, zwane „falą”, jest wciąż powszechne w polskiej armii.
Łamanie praw człowieka w Azji
W Azji niemal na każdym kroku dochodzi do łamania praw człowieka, a główną przyczyną jest prześladowanie i torturowanie ludzi z powodu ich poglądów politycznych. Amnesty International podjęło działania na rzecz obrony praw człowieka w Chinach w celu przeciwdziałania temu powszechnemu zjawisku.
Postępy w Chinach
Pod presją opinii całego świata Chińska Republika Ludowa ratyfikowała dwie wiodące konwencje międzynarodowe, z których jedna ma gwarantować obronę praw człowieka, druga wprowadzenie korzystnych dla obywateli zmian w kodeksie karnym. Sytuacja nieco się uspokoiła, ludzie nie żyją już w ciągłym lęku, na wolność wyszli czołowi dysydenci. USA i Unia Europejska prowadzą rozmowy o prawach człowieka z władzami ChRL. Obywatele sięgają po swoje prawa, próbowano zalegalizować wolne związki zawodowe i niezależną od władzy partię polityczną. Działania te wywołały jednak bezwzględną reakcję władz. Ponownie ruszyła fala aresztowań i represji. Ofiarą padli działacze polityczni i grupy wyznaniowe. Sytuację wytłumaczył prezydent Chin Jiang Zemin, stwierdzając, że należy tłumić wszelkie działania, mające na celu destabilizację kraju.
Sytuacja w Nepalu
Od 1996 roku, czyli od rozpoczęcia przez Komunistyczną Partię Nepalu wojny ludowej, pojawiają się informacje o łamaniu praw człowieka. Źródła donoszą o przypadkach pozasądowych egzekucji, zaginięć, tortur, nakazowych aresztowań, przetrzymywaniu więźniów. Dzieje się to w głównej mierze w środkowozachodniej części kraju.
Łamanie praw człowieka w Nepalu
Od 1996 roku w Nepalu dochodzi do łamania praw człowieka, a kampania policyjna przeciwko Komunistycznej Partii Nepalu skutkuje licznymi ofiarami wśród ludności cywilnej. Policja zamiast skupić się na aresztowaniu uzbrojonych działaczy, morduje kogo popadnie, co prowadzi do raportów o naruszaniu praw człowieka, pozasądowych egzekucjach, torturach oraz zaginięciach. Funkcjonariusze często dokonują zatrzymań w środku nocy, a po kilku dniach znajdują się zwłoki ofiar, jednak policja zaprzecza swojej związku z zabójstwami.
Łamanie praw człowieka w Ameryce Płn. i Płd.
Chociaż Stany Zjednoczone są uważane za wzór państwa demokratycznego, to i tam zdarzają się przypadki łamania praw człowieka. Co więcej, USA nie podpisały fundamentalnych traktatów, gwarantujących poszanowanie praw człowieka. Dochodzi tam do przypadków łamania praw mniejszości etnicznych oraz tortur w więzieniach CIA.
Łamanie praw człowieka na Kubie
Oskarżenie dziennikarza
Władze Kuby nie przestrzegają praw człowieka, co zostało ujawnione dzięki mediom. Jednakże, osoby, które starają się ujawnić te problemy, spotykają się z represjami ze strony władz. Tak jest w przypadku dziennikarza, który został oskarżony o chęć wywołania niepokojów społecznych i naruszenie porządku społecznego.
Łamanie praw człowieka w krajach bogatych i biednych
Nie tylko w państwach biednych i słabo rozwiniętych dochodzi do łamania praw człowieka. Kraje bogate i o mocnej pozycji w świecie również nie są wolne od tego problemu. Lekceważenie tego problemu nie pomoże w jego rozwiązaniu. Państwa muszą brać odpowiedzialność za ochronę praw swoich obywateli, ponieważ to one odpowiadają za zapewnienie poszanowania praw człowieka. W walce z tym problemem największą rolę ma do spełnienia państwo, poprzez swoją politykę wewnętrzną.
Łamanie praw człowieka w Stanach Zjednoczonych
Kara śmierci
Zasadą w demokratycznych państwach powinno być poszanowanie podstawowych praw człowieka, takich jak prawo do życia. Jednym z kontrowersyjnych tematów w Stanach Zjednoczonych jest stosowanie kary śmierci, która jest naruszeniem tego prawa.
Więzienia i policja
W Stanach Zjednoczonych dochodzi do przypadków łamania praw człowieka w więzieniach, gdzie więźniowie są traktowani w sposób skandaliczny, pozbawiający ich godności. Pracownicy więziennictwa dopuszczają się gwałtów, poniżania i okrucieństw, a dostęp do służby zdrowia w więzieniach pozostawia wiele do życzenia.
Łamaniem praw człowieka na szeroką skalę zajmuje się także policja. Policjanci są często bezkarni, a ich działania prowadzą do gwałtów, pobicia i zabójstw, które są zwykle tuszowane. Protesty organizacji stojących na straży przestrzegania praw człowieka często pozostają bez echa.
Brak możliwości składania skarg
Obywatele Stanów Zjednoczonych nie mają możliwości składania skarg do instytucji międzynarodowych, które zajmują się procederem łamania praw człowieka i kontrolują przestrzeganie umów. Stany Zjednoczone także nie honorują konwencji międzynarodowych, które ratyfikowały, a zastrzegają sobie prawo do niehonorowania ich postanowień.
Łamanie praw człowieka w Meksyku
Krajem, który dopuszcza się łamania praw człowieka w regionie, jest Meksyk, gdzie głównie prześladuje się Indian. Znane są przypadki nękania, nachodzenia w domostwach oraz grożenia śmiercią. Czyny te dopuszczali się członkowie grup paramilitarnych rządzącej Instytucyjnej Partii Rewolucyjnej (PRI). W 1997 roku doszło do masakry na kilkudziesięciu uciekinierach, w której zginęło wiele osób. Pomimo aresztowania 51 podejrzanych, żadnemu z nich nie udowodniono udziału w masakrze, ze względu na niemożliwość przeprowadzenia śledztwa.
Źródło odniesienia: https://pl.wikipedia.org/wiki/Prawa_cz%C5%82owieka
