Wir wodny jest zjawiskiem, które tworzy się, kiedy strumień wody przemieszcza się bardzo szybko i napotyka na swojej drodze przeszkodę. Im bliżej osi wiru, tym prędkość liniowa jest większa. Wiry wodne występują bardzo często w przyrodzie i pojawiają się na każdej rzece, ale im większa rzeka, tym większe jest niebezpieczeństwo związane z wirami.
Jak powstają wiry wodne w rzece?
Groźne wiry można spotkać przy wyższych stanach wody na Wiśle, Odrze czy Warcie – w okolicach tam, podpór mostów czy nad nierównościami dna. Powstawaniu wirów sprzyjają m.in. wychodzące z brzegu poprzeczne tamy zwane ostrogami (główkami). Ostrogi spiętrzają nurt rzeki i chronią brzeg przed podmywaniem, ale jednocześnie prowokują wielkie masy wody do nagłej zmiany kierunku, co może doprowadzić do powstania wirów.
Jakie są najniebezpieczniejsze wiry wodne?
Jednym z najniebezpieczniejszych wirów wodnych jest tzw. odwój, który najczęściej pojawia się zaraz za progiem rzecznym spiętrzającym wodę – następuje tam nagły spadek koryta rzeki. Odwój to rodzaj wiru poziomego, który może mieć średnicę nawet 12 metrów. Inne niebezpieczne wiry to wiry pionowe, które powstają, kiedy woda spada z wysokości, oraz wiry poziome, które tworzą się w wyniku zmiany kierunku nurtu rzeki.
Jakie są zagrożenia związane z odwójem i jak się przed nim chronić?
Odwój jest jednym z najniebezpieczniejszych wirów wodnych, ponieważ woda w nim kręci się jak w bębnie pralki, a z niego bardzo trudno się uratować. Dlatego, jeśli podczas spływu zajdzie potrzeba przepłynięcia przez próg, uczestników należy zabezpieczyć, np. linką rozciągniętą między dwoma brzegami. Warto unikać ostrogi i główki na rzekach oraz podpory mostów, gdzie może występować odwój.
Jak ratować się z wiru wodnego?
Najważniejsza zasada brzmi – nie podpływaj tam, gdzie można spotkać wir wodny! Jeśli już jednak znalazłeś się w pobliżu wiru, należy zachować spokój i położyć się płasko na wodzie, weź porządny oddech i powoli oddalić się od wiru, pływając z prądem wody. Jeśli zostaniesz wciągnięty do wiru, należy zachować spokój, ponieważ panika może tylko pogorszyć sytuację. Najlepiej poddać się spokojnie prądom wody, a kiedy poczujesz pod stopami dno, mocno odbić się w bok. W ten sposób możesz uciec z wiru i znaleźć się w spokojniejszej części zbiornika wodnego.
Jakie są inne rodzaje wirów wodnych i jak z nimi postępować?
Oprócz odwoju, istnieją także inne rodzaje wirów wodnych, takie jak wiry pionowe, które powstają, kiedy woda spada z wysokości, oraz wiry poziome, które tworzą się w wyniku zmiany kierunku nurtu rzeki. W przypadku spotkania wiru pionowego lub poziomego, najlepiej unikać go i szukać innej drogi. Warto pamiętać, że najlepszą ochroną przed wirami wodnymi jest ostrożność i przestrzeganie zasad bezpieczeństwa podczas korzystania z wody.
Jak powstają wiry wodne w morzu i jakie są zagrożenia z nimi związane?
Równie niebezpieczne, co wiry w rzece i na jeziorach, są zawirowania tworzące się na morzu. Wir wody w morzu powstaje w wyniku mieszania się ze sobą wód podczas przypływów i odpływów, np. w okolicach cieśnin. Największe wiry wodne pochłaniają nawet 1,3 mln m3 wody na sekundę, a naukowcy porównują je do czarnych dziur. Pod żadnym pozorem nie należy odbijać się pionowo w stronę powierzchni, ponieważ wir ponownie cię wciągnie.
Gdzie można spotkać największe wiry wodne na świecie?
Największe wiry wodne na świecie powstają u wybrzeży Norwegii, nad cieśniną Salstraumen. Działa tam Malstrom – jeden z najsilniejszych prądów pływowych na świecie. Przez cieśninę o szerokości 150 m przepływa woda z prędkością około 37 km/h. Co sześć godzin przez Salstraumen przedostaje się aż 400 mln m3 wody. Powstające tam wiry mają średnicę ponad 12 m! Największe wiry wodne na świecie przez lata inspirowały artystów, a o groźnym prądzie pisali m.in. Edgar Allan Poe czy Juliusz Verne. Na obrazach uwieczniał go duński malarz K.R.H. Sonderborg.
Inspiracja dla kultury pop i sztuki
Złowroga i majestatyczna moc Malstromu stała się inspiracją dla wielu dzieł kultury pop i sztuki. Malstrom był inspiracją dla twórców kinowego hitu „Piraci z Karaibów: Na krańcu świata”, gdzie był przedstawiony jako morski wir, który prowadzi do końca świata.
