„Fraszki” Jana Kochanowskiego

Jan Kochanowski był znanym polskim poetą, który pisał fraszki przez całe życie. Zebrał je w trzy księgi, a ilość jego utworów wynosi około trzystu. Kochanowski ukazywał szczegóły życia dworskiego i wiejskiego, opisywał znane osobistości oraz hierarchie wartości.

Podział fraszek:

Utwory refleksyjne:

• „Na swoje księgi”
• „O żywocie ludzkim”
• „Na młodość”
• „Na sokalskie mogiły”
• „Ku Muzom”
• „Do snu”
• „Na lipę”
• „Do gór i lasów”
• „Na most warszewski”
• „Na zdrowie”
• „Na dom w Czarnolesie”

Utwory te mają charakter refleksyjny. Na przykład „Na swoje księgi” to fraszka autotematyczna, w której poeta wyjaśnia, że w swoich utworach nie poświęca uwagi odważnym bohaterom, a woli tematykę związaną z życiem towarzyskim.

„O żywocie ludzkim” ma charakter filozoficzny. Kochanowski wyraża w niej swoje poglądy na temat ludzkiego życia. Porównuje je do teatru marionetek, w którym wszystko jest przemijające.

Fraszki żartobliwe:

• „Raki”
• „Na nabożną”
• „O doktorze Hiszpanie”
• „O kaznodziei”

Fraszki żartobliwe stanowią drugą grupę utworów. Kochanowski w nich eksponował żart, śmiech i tematykę związaną z życiem towarzyskim.

Nazwa fraszka pochodzi od włoskiego słowa „frasca”, dosłownie znaczącego gałązka, które to słowo Kochanowski przyswoił piśmiennictwu polskiemu.

Jan Kochanowski – fraszki o życiu i śmierci

„Na młodość”

W tej fraszce Kochanowski zadaje pytanie, czy warto zabiegać o życie, skoro i tak śmierć jest nieunikniona. Utwór opowiada o konflikcie pokoleń, gdzie starsi oczekują od młodzieży umiaru:

„Jakoby też rok bez wiosny mieć chcieli,
Którzy chcą, żeby młodzi nie szaleli.”

Kochanowski porównuje życie do cyklu pór roku.

„Ku Muzom”

W tej fraszce podmiot zwraca się do Muz, by sprawiły, że jego wiersze przetrwają:

„Ale kiedy ja umrę, ony niechaj słyną !”

Utwór ukazuje pragnienie poety, aby jego twórczość była ceniona i zapamiętana przez potomnych.

„Na sokalskie mogiły”

Ta fraszka poświęcona jest bohaterom spod Sokala, którzy zginęli w walce za ojczyznę. Kochanowski podejmuje motyw męstwa i sławi walecznych bohaterów. Podmiot wygłasza pouczenie dla „gościa”, który nie powinien „łez nad nami tracić”.

„Do snu”

Utwór ten to fraszka filozoficzna, odwołująca się do idei stoickich. Adresatem lirycznym jest sen, który rozumiany jest tu jako stan nieistnienia. Kochanowski przedstawia sen jako byt, w którym dusza poznaje tajemnice świata oraz jako przygotowanie do śmierci.

„Do gór i lasów”

To fraszka autotematyczna, w której Kochanowski opowiada o swoim życiu w momencie przenosin do Czarnolasu. Poeta przedstawia koleje swojego żywota.

Kochanowski w swoich fraszkach ukazuje konieczność przemijania oraz refleksyjnie podchodzi do kwestii życia i śmierci. Jego utwory to cenne źródło informacji o obyczajach, wartościach i hierarchii społecznej w Polsce XVI wieku.

Przyszłość, piękno przyrody i wartości życiowe w fraszkach Jana Kochanowskiego

Jan Kochanowski, znany polski poeta, w swoich fraszkach podejmował wiele różnych tematów. Oto kilka z nich:

„Dalej co będzie?”

W tej fraszce Kochanowski zadaje pytanie dotyczące przyszłości i zauważa, że musi zdać się na bieg spraw. Utwór kończy się epikurejską pointą:

„Śrebrne w głowie nici
A ja trzymam, kto co w czas uchwyci”.

„Na lipę”

Utwór ten ma charakter refleksyjny i opiewa piękno przyrody. Rolę podmiotu lirycznego pełni słynna lipa z Czarnolasu, rosnąca w pobliżu domu Kochanowskiego. Adresatem lirycznym jest strudzony gość, którego lipa zaprasza pod swoje konary. Fraszka przedstawia arkadyjską naturę, która pozwala człowiekowi na beztroskie i szczęśliwe życie. Upersonifikowana lipa zachwala śpiew słowików oraz usypiający szum liści.

„Na dom w Czarnolesie”

To pochwała domu jako jednej z podstawowych wartości w życiu. Podmiot formułuje program życia szczęśliwego, na który składają się zdrowie, czyste sumienie, życzliwość, „obyczaje znośne” oraz „pożywienie ućciwe”. Dom to Arkadia spokoju, gdzie można odpocząć od codzienności i cieszyć się urokami przyrody.

„Na zdrowie”

W tej fraszce Kochanowski pochwala zdrowie, które jest najważniejsze z wszystkiego, co człowiek może otrzymać od losu. Podmiot zestawia prawdziwą wartość zdrowia z pozorną wartością przedmiotów martwych, które przemijają:

„Dobre są, ale-
Gdy zdrowie w cale”

Fraszki Jana Kochanowskiego o ludzkiej zaradności, grzechu i dowcipie

„Na most warszewski”

Utwór ten powstał w związku z budową mostu łączącego brzegi Wisły. Kochanowski apostrofuje Wisłę, przedstawiając ją jako groźne zwierzę, które zostało ujarzmione przez człowieka. Fraszka zawiera hołd dla ludzkiej mądrości, zaradności i wiedzy, dzięki którym powstał ten imponujący budowlany wyczyn:

„Już dziś suchą nogą
Twój grzbiet nieujeżdżony wszyscy deptać mogą.”

„Na nabożną”

W tej fraszce Kochanowski kieruje pytanie do „nabożnej”, sugerując, że ta osoba, która często się spowiada, tak naprawdę jest grzeszna:

„Jeśli nie grzeszysz, jako mi powiadasz,
Czego się, miła tak często spowiadasz?”

„Raki”

To fraszka-dowcip, w której Kochanowski wykorzystał grę słów. Wiersz można czytać zarówno od lewej do prawej, jak i odwrotnie. W ten sposób poeta przedstawia różne punkty widzenia na kobiece zachowanie:

„Folgujmy paniom, nie sobie, ma rada”
Odwrotnie: „Rada ma: sobie, nie paniom, folgujmy.”

To świetny przykład na warsztat poetycki Kochanowskiego.

„O doktorze Hiszpanie”

Utwór opowiada anegdotę o prawniku królewskim Rojzjuszu, który wymknął się z grona towarzyszy zabawy. Jego przyjaciele wysadzili jednak zamknięte drzwi jego komnaty. Utwór kończy się pointą:

„Trudny (powiada) mój rząd z tymi pany:
Szedłem spać trzeźwio, a wstanę pijany.”

Kochanowski dodaje żartobliwy komentarz: „Doktor nie puścił, ale drzwi puściły”.

Fraszki Jana Kochanowskiego pokazują różne aspekty ludzkiego życia, takie jak zaradność, grzech, dowcip czy osiągnięcia techniczne. Dzięki swojemu mistrzowskiemu warsztatowi poetyckiemu i zręczności w grze słów, poeta potrafił ukazać te tematy w ciekawy i przystępny sposób.

Fraszki Jana Kochanowskiego – różnorodna tematyka i urozmaicony język

Utwór „O kaznodziei” to przykład z życia kleru, który jest drwiony za brak moralności. Prałat, pytany o to, dlaczego nie postępuje według zasad, które głosi, odpowiada, że za kazanie otrzymuje honorarium. Jednak tematyka fraszek Jana Kochanowskiego jest bardzo obszerna – znajdziemy w nich refleksyjne, biograficzne, autotematyczne, obyczajowe, miłosne oraz polityczne motywy.

Fraszki Kochanowskiego odzwierciedlają różnorodne nastroje i zmieniające się poglądy na świat i życie. Jego język jest urozmaicony – poeta stosuje słownictwo potoczne, przysłowia, peryfrazy, epitety, porównania oraz odwołuje się niekiedy do symboliki mitologicznej. Stosuje także jedenasto- i trzynastozgłoskowiec oraz rymy żeńskie, dokładne o układzie parzystym.

Źródła informacji odniesienia: https://pl.wikipedia.org/wiki/Fraszki_(Kochanowski)