Czym jest radiacja?
Radiacja, zwana również promieniowaniem, to fale energii, które poruszają się w przestrzeni i mogą przenikać wiele różnych materiałów. Istnieją różne rodzaje radiacji, z których niektóre są przydatne dla człowieka, takie jak fale radiowe, mikrofale czy ultradźwięki. Jednak największe zagrożenie dla zdrowia stanowi promieniowanie jonizacyjne, które emituje tak duże dawki energii, że może wybijać elektrony z atomów. To stwarza poważne ryzyko uszkodzenia tkanek oraz struktury DNA organizmów żywych.
Rodzaje radiacji
W zależności od emitowanych cząstek, wyróżnia się kilka rodzajów radiacji, takich jak:
Promieniowanie alfa
Promieniowanie alfa emitowane jest m.in. przez uran, rad i polon. Jest to rodzaj radiacji, który niezdolny jest do przenikania skóry, ale może być zabójczy w przypadku spożycia.
Promieniowanie beta
Promieniowanie beta emitowane jest m.in. przez węgiel 14C czy stront-90. Przenosi się na krótkie dystanse i może uszkodzić skórę, ale nie przenika głębiej.
Promieniowanie gamma oraz x
Promieniowanie gamma oraz x, inaczej elektromagnetyczne, działają na długie dystanse i penetrują większość materiałów. Promieniowanie x wykorzystywane jest w diagnostyce RTG i w dużych dawkach może być zagrożeniem dla zdrowia.
Jak chronić się przed promieniowaniem?
Choć całkowite zabezpieczenie przed promieniowaniem jest niemożliwe, istnieją sposoby na minimalizowanie narażenia na działanie radiacji. Oto kilka z nich:
- Unikaj miejsc, gdzie promieniowanie może występować w dużych ilościach, takich jak elektrownie atomowe, tereny po wybuchu jądrowym lub miejsca zanieczyszczone radioaktywnymi materiałami.
- Zwróć uwagę na przekazywane przez władze ostrzeżenia i zalecenia dotyczące zachowania w przypadku sytuacji związanych z promieniowaniem.
- Stosuj się do zasad higieny osobistej, takich jak regularne mycie rąk oraz unikanie jedzenia i picia zanieczyszczonych substancjami radioaktywnymi.
- W przypadku zagrożenia promieniowaniem, jak najszybciej opuść miejsce, w którym się znajdujesz, a następnie skonsultuj się z lekarzem lub służbami medycznymi.
Promieniowanie w Polsce
Naturalne promieniowanie tła
Naturalne promieniowanie tła jest powszechne w otaczającej nas przyrodzie i wynika z rozkładających się samoczynnie radioaktywnych izotopów. Głównym źródłem promieniowania alfa jest radon obecny m.in. w glebie i skałach. Ponadto, na organizm oddziałuje promieniowanie kosmiczne oraz radiacja wynikająca z działalności człowieka, zwłaszcza technologii medycznych czy testów nuklearnych.
Promieniowanie w różnych regionach świata
Na Ziemi istnieją regiony z bardzo różnym poziomem promieniowania tła, określanym w jednostkach zwanych milisiwertami (mSv) w skali rocznej. W północnym Iranie ze względów czysto geologicznych roczne dawki mogą sięgać nawet 260 mSv, a na wybrzeżu Kerala w Indiach – 12,5 mSv.
Promieniowanie w Polsce
Według danych Ministerstwa Klimatu i Środowiska, promieniowanie w Polsce wynosi 2,5 mSv rocznie i jest porównywalne ze średnią światową.
Czy jod pomaga na promieniowanie radioaktywne?
Po wybuchu elektrowni w Czarnobylu, w Polsce prowadzono masową akcję podawania dzieciom płynu Lugola – wodnego roztworu zawierającego 2% jodku potasu oraz 1% jodu, który znajduje zastosowanie jako środek odkażający oraz lek na schorzenia tarczycy. Jednakże, czy jod pomaga na promieniowanie radioaktywne? Gdy dojdzie do radiacji na szeroką skalę, w powietrzu pojawiają się promieniotwórcze jony jodu, które w trakcie oddychania skażonym powietrzem absorbowane są przez tarczycę. Płyn Lugola pomaga w tym przypadku, ponieważ zwiększa stężenie jodu w organizmie, co powoduje, że tarczyca jest mniej podatna na absorpcję promieniotwórczego jodu. Jednak, w przypadku skrajnych sytuacji, najlepszym sposobem na ochronę przed promieniowaniem jest szybka evakuacja oraz odpowiednio dobrany sprzęt ochronny.
Czy istnieje lek na promieniowanie radioaktywne?
Prewencja
Jodek potasu zawiera stabilny jod, który nasyca tarczycę i chroni przed akumulacją radioaktywnego pierwiastka przez kolejne 24 godziny. Jednakże, przyjmowanie preparatu prewencyjnie jest niebezpieczne dla zdrowia i może prowadzić nawet do raka tarczycy! Co więcej, dostępny bez recepty w aptekach płyn Lugola nie nadaje się do użytku wewnętrznego.
Leczenie
Osoby poddane silnej radiacji leczy się w szpitalach mieszaniną preparatów takich jak DTPA, Neupogen czy Nplate, które redukują skutki ekspozycji na jonizację, także w przypadku terapii onkologicznej. Skutecznością odznacza się również błękit pruski, czyli barwnik neutralizujący zatrucie radioaktywnym cezem. Żadnego z tych preparatów nie należy jednak stosować we własnym zakresie, gdyż szkód może być więcej niż korzyści.
W przypadku skażenia radioaktywnego
W przypadku stanu zagrożenia skażeniem radioaktywnym na terenie Polski, prewencją i leczeniem skutków radiacji zajmą się odpowiedzialne organy. W takim przypadku, zaleca się skorzystanie z porad specjalisty oraz przestrzeganie instrukcji bezpieczeństwa.
